Rub�n
Garc�a �lvarez, historiador e medievalista de Galicia[1]
Carlos Barros
Universidade de Santiago de
Compostela
����������� De primeiras quero celebrar a publicaci�n
deste cat�logo dos materiais de Rub�n Garc�a �lvarez, que a s�a familia
depositou xenerosamente no Museo Etnol�xico�
de Ribadavia, sen o cal os investigadores non poder�amos acceder
doadamente �s documentos e traballos publicados e in�ditos, atesourados polo
noso ilustre ribadaviense, da meirande importancia para a historia de
Ribadavia, Galicia, Asturias, Le�n e Portugal,�
para historia do propio Rub�n como persoa, m�dico e historiador.
��������������� Certamente
Rub�n publicou moito e ben durante 30 anos dedicados � investigaci�n, como se
pode ver na� bibliograf�a esencial feita
por Fern�ndez de Viana, tres anos antes da s�a morte, para a Gran Enciclopedia
Galega. A�nda que non hai nada mellor para valorar a s�a obra que relacionarmos
os artigos e libros co�ecidos y publicados coas s�as notas de lecturas,
traballos in�ditos,� documentaci�n usada
e/ou solicitada �s arquivos e tam�n coa s�a propia vida social, profesional e
humana. Para facermos ben historiograf�a, compre investigarmos � investigador
no seu contexto. Dispomos para elo da correspondencia, colaboraci�ns
radiof�nicas..., o que inxustamente se pod�an denominar �materiais menores�,
a�nda que haber�a que botar man necesariamente da historia oral, entrevistando
a todos/as �s que� acompa�aron � historiador
de Ribadavia na s�a fruct�fera vida e obra: chegamos xa tarde para gravar, por
exemplo, � seu amigo �Chucho�, Xes�s S�nchez Orriols, que tivo moito que ver
coa� s�a derradeira -e mais brillante-
etapa historiogr�fica (finais dos anos 60).
��������������� A�
fica polo tanto a nosa primeira proposta de traballo: � preciso unha biograf�a
intelectual e global de Rub�n Garc�a �lvarez para comprendermos como puido
xurdir da vila hist�rica de Ribadavia, en contacto co mellor da historiograf�a
internacional daquel ent�n, f�ra do medio universitario que tantas cousas
facilita (e dificulta), un dos historiadores galegos m�is salientables da
segunda metade do s�culo XX a�nda por (re) descubrir e (re) valorar.
Inmensa
vocaci�n de historiador
Moit�simo antes de que fose� unha actividade profesional, docente e
investigadora, ser �historiador� non era �m�is� cunha vocaci�n de saber e
escribir sobre o pasado, a mi�do como xeito de servir � presente. Aquela
xenti�a ga�aba a vida noutras labores e sacaba tempo do seu lecer para estudiar,
investigar e publicar sobre s�a localidade ou pa�s natal, �s veces con m�is
vontade que co�ecementos hist�ricos, metodol�xicos ou historiogr�ficos, sobre
todo no s�culo XIX, facendo de cot�o unha historia narrativa con mellor o peor
estilo que non �a al�n dun reconto de nomes e lugares, datas e datos, condici�n
necesaria pero non suficiente para unha investigaci�n hist�rica de calidade,
como ben sabemos.
��������������� Sobra
dicir que Rub�n Garc�a �lvarez estivo sempre por riba dunha historia entendida
como un simple pasatempo, ou puramente local, escribise sobre arqueolox�a,
menci�a ou historia (a�nda que a maior parte da s�a producci�n versa sobre
Galicia, traballou tam�n sobre Castela e Portugal, e leu moito sobre o
Occidente medieval), actuaba en canto a rigor documental e bibliogr�fico como
un historiador profesional sen selo institucionalmente, na mellor tradici�n
erudita de Murgu�a, L�pez Ferreiro ou Ferro Couselo, chegando finalmente m�is
lonxe que eles �eran tam�n outros tempos hist�ricos e historiogr�ficos- no
tocante a actitude renovadora e comprometida, como logo veremos, que se
explica, na s�a dimensi�n social, entre outros factores, pola s�a relaci�n� privilexiada coa xente, e as s�as doenzas,
loitando como loitou no Ribeiro �primeiro obxecto dos seus desvelos como
historiador- contra a tuberculose, o mal ven�reo e outras enfermidade, desde a
terrible posguerra.� Relaci�n estreita
coa realidade social que nos medios acad�micos, cando se da, prod�cese m�s ben
indirectamente, a trav�s de ideolox�a e da �tica do compromiso.
A
prioridade pola Idade Media
��������������� A
meirande parte dos traballos de investigaci�n hist�rica de Rub�n Garc�a �lvarez
son de tema medieval, altomedieval para sermos precisos: s�culos VIII-XI.
Per�odo crucial e dobremente constitu�nte, do sistema feudal� en Galicia -e no Occidente medieval-, de
Galicia como nacionalidade hist�rica.
Rub�n segue no seu medievalismo a
tradici�n historiogr�fica, galega e internacional, dos s�culos XIX e XX
(inclu�ndo Annales), que salientou as
Idades Media e Moderna como os per�odos cronol�xicos decisivos. As orixes
medievais das naci�ns e nacionalidades explican, entre outros factores, o auxe
do medievalismo entre os historiadores europeos ata hai ben pouco. Predilecci�n
que a�nda est� m�is xustificado na nosa historiograf�a: Galicia como comunidade
diferenciada tivo historicamente o seu m�ximo desenvolvemento na Idade Media,
que logo se recuperou �culturalmente- co Rexurdimento e �politicamente- co
actual autogoberno, que Rub�n xa non tivo tempo de vivir.
O medievalismo de Rub�n Garc�a
evoluciona da� erudici�n � nova historia,
dun compromiso xen�rico a un compromiso concreto (que lle leva a dicir, como
veremos, que os labregos son o seu obxecto principal): �Aunque a primera vista
se ocupa de una �poca distante, este libro ha sido pensado para comprender la
Galicia actual, o mejor a�n el oscuro proceso hist�rico en el que se elabora y
constituye la situaci�n de nuestro tiempo.... [Galicia] sigue siendo, en su
estructura socioecon�mica, una regi�n anclada en el medievo�. Escribe �
principio da introducci�n metodol�xica da s�a obra m�is importante- e a que lle
prestaremos m�is atenci�n-, Galicia y los
gallegos en la Alta Edad Media (tomos I e II, Santiago, Pico Sacro, 1975),
catorce p�xinas que constit�en unha sorte de testamento historiogr�fico.
Naturalmente Rub�n segue nesto �s fundadores de escola francesa: ante a
�necesidade �plenamente consciente y bien fundada- de comparar el presente con
el pasado, de trasladar a �l la problem�tica del vivir actual. En ning�n caso
como en el de Galicia tiene validez la recomendaci�n de Marc Bloch cuando
escrib�a que la historia, a veces, debe ser le�da al rev�s, siguiendo en
sentido inverso la l�nea de los tiempos�; cita de Bloch tirada precisamente da
obra Les caract�res originaux de
l�histoire rurale fran�aise (Par�s, Armand Colin, 1968), co que se aclara o
ancoraxe medieval de estructura socioecon�mica galega a que se refer�a o noso
adiantado medievalista: o peso da pequena propiedade campesi�a.
Historiador
de vangarda
��������������� Dise,
xustamente, que �Rub�n foi un adelantado no seu tempo � establecer un v�nculo a
trav�s do pa�s veci�o [Portugal], algo que nos nosos d�as est� de plena
actualidade, pero algo moi pouco usual nos anos 40 e 50� (Ana Malingre na
Introducci�n do fondo). Pero a traxectoria de Rub�n a�nda foi m�is
extraordinaria que iso, que non � pouco, pois se adiantou � seu tempo, nos anos
cruciais anos 60 e 70, � asumir e por en pr�ctica, desde Ribadavia, en plena
dictadura franquista que tanto chocaba coa s�a tradici�n republicana e
democr�tica, as ensinanzas das vangardas historiogr�ficas do momento: revista Annales e materialismo hist�rico.
Rub�n era o que os franceses
chamaban un historien du dimanche: as�
se dixo de Philippe Ari�s, empresario e especialista en demograf�a hist�rica e
historia das mentalidades, ben relacionado coas instituci�ns annalistes. Mais, �como puido estar �
tanto, desde una pequena vila galega, das novas historiogr�ficas europeas a
finais dos anos 60, adoptando un xiro radical �s 55 anos nas s�as
investigaci�ns sobre a Galicia medieval? Na historiograf�a erudita galega da
segunda metade do s�culo XX non hai outro caso parecido. Na historiograf�a
espa�ola houbo alg�ns exemplos notables desta transici�n da historia
tradicional (positivista) � nova historia econ�mica-social como Claudio S�nchez
Albornoz en Historia Medieval, ou Jaume Vicens Vives, Ram�n Carande ou Antonio
Dom�nguez Ortiz, en Historia Moderna, pero todos eles (menos Dom�nguez,
profesor de ensino medio) estaban na universidade (Don Claudio en Argentina).
A universidade galega xoga, como
� sabido, un papel importante na �revoluci�n historiogr�fica� que se difunde
polas universidades espa�olas antes e despois do �68. En 1973 cel�brase en
Santiago de Compostela, baixo o pulo do modernista Antonio Eiras Roel as I
Jornadas de Metodolog�a Hist�rica Aplicada, para aquel ent�n Don Rub�n, que non
participar nelas pero co�ece as s�as actas, xa ti�a publicado, en 1969, os
primeiros traballos de historia econ�mica sobre a repoboaci�n de Braga (Bracara Augusta, XXIII) e moeda e prezos
do gando na Galicia altomedieval� (Cuadernos de Estudios Gallegos, tomo
XXIV).� De xeito menos organizado e
institucional,� desde Ribadavia a
historiograf�a galega tam�n �a cos tempos.
��������������� A
conversi�n historiogr�fica de Rub�n tivo lugar, xa que logo, nos arredores do
decisivo ano de 1968, tempos de�
efervescencia democr�tica e �revolucionaria� que o noso experimentado
historiador �levaba xa 20 anos investigando historia- vive dalgunha maneira en
Ribadavia.� A obra de calquera
historiador ou corrente historiogr�fica, e os seus cambios, hai que explicalos
no seu contexto hist�rico, a apertura da historiograf�a espa�ola �s novas
correntes europeas garda relaci�n, se queira ou non, co papel adiantado da
universidade na loita pola democracia en Espa�a, que Rub�n sinte tam�n naquela
Ribadavia emerxente da loita de Castrelo do Mi�o, dos curas novos (Virxilio,
Xos� Benito e Miguel), da Asociaci�n Cultural Abrente, da loita clandestina
antifranquista, do movemento Comisi�ns Campesi�as...� Unha Ribadavia democr�tica e progresista que
representaba, ante todo, no eido intelectual o noso chorado Xes�s S�nchez
Orriols (�Chucho�),� un dos poucos
intelectuais galegos da xeraci�n da posguerra sabedores, nos anos 60 e 70, do
que era realmente o materialismo hist�rico e a escola de Annales.
��������������� A
coincidencia neses anos de �mbolos dous intelectuais galegos, xa na madurez,
nunha Ribadavia que tam�n se mov�a cos tempos (a xuventude, sobre todo), �
vital para comprendermos o cosmopolitismo e vangardismo intelectual de Rub�n no
seu eido espec�fico. Chucho divid�a o seu tempo libre que era moito en ler e
conversar. P�dese dicir que l�a �todo e que se publicaba�, e os seus intereses
intelectuais eran ben amplos, non hai m�is que botar unha ollada a s�a
biblioteca, doada as� mesmo polos seus testamenteiros,� Xes�s Alonso Montero e Manuel Pe�a Rei, �
Museo Etnol�xico de Ribadavia. Chucho era un discutidor nato, apaixonado,
convincente, interactivo. Cando eu mesmo pasei da �historia inmediata� �s lides
acad�micas, al� polos finais anos 80, Chucho dic�ame como el animara e influ�ra
en Rub�n para deixar a historia positivista pola nova historia francesa e
marxista, tanto de palabra (horas e horas de conversa no estudio de Rub�n,
record�bame hai pouco Nesto Chao) como pas�ndolle libros. Creo niso, Chucha
ti�a na casa e l�a o que se �a publicando en espa�ol,� nos anos 60,�
principalmente, de Bloch, Febvre, Duby, Le Goff, pero te�o para min que
a s�a influencia sobre Rub�n, sendo clave � m�is ben contextual, oral, o texto,
a escrita, pono directamente Rub�n, que manexa e cita as obras principais de
historiadores de Annales en franc�s,
antes da s�a publicaci�n en espa�ol. Como, por exemplo, os libros do
medievalista Bloch que tanto influ�ron na s�a obra: Apologie pour l�histoire (1964),�
La soci�t� f�odale (1968), Les caract�res originaux de l�histoire
rurale fran�aise (1968), todos manexados directamente por Rub�n.
Abandeirado
da nova historia
��������������� Era
moi propio dos anos 60 e 70 mesturar Annales,
marxismo, cuantitativismo, estructuralismo..., o que� chamamos noutro lugar: �o paradigma com�n dos
historiadores do s�culo XX�. O feito mesmo de comprometerse cunha introducci�n
metodol�xica e historiogr�fica, en Galicia
y los gallegos en la Alta Edad Media, amosa a precoz sinton�a de Rub�n coas
novas correntes historiogr�ficas que conced�anlle unha grande importancia �
metodolox�a (Annales) e � teor�a
(materialismo hist�rico).
Escrib�a o ribadaviense no tan
citado texto: �nuestro trabajo ha sido articulado en tres campos: te�rico,
metodol�gico �o t�cnica a que han de ser sometidos los materiales acopiados- y
concreto �es decir, investigaci�n sobre las realidades concretas que nos
deparan esos materiales. Nos hemos negado a aceptar el planteamiento empirista
en que la teor�a aparece como corolario de los datos, o mejor, como corolario
del an�lisis de los datos. El proceso seguido en nuestro trabajo fu�, en buena
medida el inverso, es decir, hemos tratado de articular el an�lisis te�rico con
los hechos�. Tr�tase dunha posici�n sobresa�nte, se consideramos o car�cter
emp�rico da meirande parte dos seus traballos hist�ricos �de t�dolos xeitos,
�tiles e necesarios- dos vinte anos anteriores, e o feito de que non soamente
destacara �e practicara- o valor da reflexi�n metodol�xica sen�n tam�n da
teor�a, a diferencia doutros historiadores renovadores daquel ent�n que non
exced�an a inquietude metodol�xica ou aplicaban mal a teor�a influ�dos por un
marxismo mal dixerido. Rub�n situ�base no punto xusto dunha preocupaci�n
te�rica que non tentaba forzar os datos -nin os feitos-� concretos para que cadrasen coa teor�a
previamente establecida. O seu positivismo orixinal, perm�telle aproveitar o
seu enorme co�ecemento das fontes altomedievais para levar a pr�ctica de xeito
orixinal e creativo as novas metodolox�as�
e teor�as da historia.
��������������� Ante
todo, segue � escola de Annales,
apoi�ndose en Fernand Braudel, toma postura contra a historia tradicional
�centrada en el tiempo breve de las biograf�as y de los acontecimientos. Pero
este tiempo no es el que interesa a los historiadores de la escuela econ�mica�;
sum�ndose as� mesmo � interdisciplariedade e � historia-problema predicada
desde Par�s. Transitando, xunto co mellor da historiograf�a internacional �e
espa�ola- do momento, dunha historia pol�tica, biogr�fica, acontecimental, a
unha historia econ�mica, social, �profunda�: �Es esta Edad Media gallega de las
profundidades �y digo �profundidad� en el pleno sentido que la nueva escuela
historiogr�fica da a la locuci�n-, de los fundamentos, de las estructuras, la
que yo he tratado de descubrir y describir�. Conectando de seguido, con tanta
ou m�is enerx�a, co materialismo hist�rico: �me he esforzado por sacar a la luz
estas estructuras profundas de entre lo que, en la �ptica corriente.... suele ocupar...
el centro del relato cuando en realidad no es m�s que una superestructura, una
especie de epifen�meno�.
��������������� O
marxismo de Rub�n � a�nda m�is expl�cito na p�xina seguinte desta soberbia
introducci�n a Galicia y los gallegos en
la Alta Edad Media: �Se trata de una concepci�n m�s profunda de la
historia, seg�n la cual la estructura social est�, a la larga, determinada por
el �modo de producci�n�, que, a su vez,�
depende de los �medios de producci�n�, esto es, de las fuerzas t�cnicas
a disposici�n de la sociedad para satisfacci�n de las necesidades socialmente
reconocidas� (noutro lugar, insiste, citando a Marta Harnecker: �utilizamos la
tipolog�a marxista de los modos de producci�n, como veremos m�s de una vez�).
Continuando cunha cr�tica pol�tica da historiograf�a espa�ola pouco habitual
nel: �Todo esto es tan claro, que resulta por ello inexplicable el total
silencio que mantiene el historiograf�a hispana m�s moderna, acaso un poco
asustada por la inspiraci�n marxista de esta interpretaci�n econ�mica de la
historia, a pesar de ser �sta una de las�
grandes ideas del siglo XIX y de que s�lo desde entonces puede decirse
que empieza a existir algo que merezca llamarse ciencia hist�rica�. Rematando o
par�grafo de maneira contestataria, case impertinente , �La gran porci�n de
verdad que hay en el concepto econ�mico de la historia ha arrancado muchas
m�scaras, ha desnudado muchas caras de �idealistas�. De vivir hoxe en d�a o
propio Rub�n matizar�a o publicado en 1975, naquel ent�n, con todo, l�xico,
incluso necesario, pesando como pesaba a�nda historiograf�a acad�mica
tradicional do franquismo.���������
A verdade � que dificilmente
pod�a saber o noso adiantado historiador, que, naquel intre,� na historiograf�a espa�ola est�banse movendo
na mesma direcci�n outros historiadores novos, ou de arelas novas, ou que
simplemente quer�an estar cos tempos que vi�an, que vanse manifestar m�is
claramente logo da morte de Franco. En 1976, un ano despois �todo hai que
dicilo- da publicaci�n, abondo desapercibida, da toma de postura pola nova
historia do noso ribadaviense, a Editorial Akal publica traduce y edita �������������� El modo de producci�n feudal cun pr�logo de Julio Valde�n, que vi�a
traballando a prol dun concepto marxista do feudalismo, as� como La historia como arma de la reacci�n de Alberto
Prieto, que prologa tam�n Hacia una nueva
historia, as� mesmo editado, en 1976, por Akal con artigos de Balibar,
Parain, Fontana e Barcel�. A sa�da � luz do marxismo historiogr�fico en Espa�a
faise evidente, no mesmo ano, coa publicaci�n pola Fundaci�n Juan� March�
de Once ensayos de historia,
un feixe de conferencias dictadas no ano 1975, onde participan historiadores
marxistas, m�is ou menos confesos, como Juan Jos� Carreras, Antonio Elorza,
Jordi Sol� Tura, Francisco Tom�s y Valiente;�
onde Jos� Mar�a Jover, de orixe mais ben conservadora e evoluci�n
liberal concl�e afirmando:� �Que para el
historiador en general, y muy en especial para el historiador dedicado a temas
y problemas de historia social, constituye el marxismo uno de los desaf�os
intelectuais de nuestro tiempo, es algo tan cierto como que el positivismo lo
constituy� igualmente cien a�os atr�s�. Demostrase as� ata que punto Rub�n
Garc�a �lvarez estaba na primeira fila do que se chamou logo a �revoluci�n
historiogr�fica do s�culo XX�, mesmo �a un chisco adiantado en Espa�a, en cuia
universidade� agromou asemade.
O resultado
��������������� As�
e todo, non ser� na precoz recepci�n de Annales
e do materialismo hist�rico, onde o historiador de Ribadavia vaise amosar m�is
audaz, sen�n na s�a aplicaci�n pr�ctica � historia medieval de Galicia, que el
entend�a, l�cida e sincr�nicamente, como parte da historia medieval de Europa:
�estes caracteres originarios �del occidente medieval los encontramos
fielmente reproducidos en la Galicia del mismo tiempo, con una coincidencia de
detalles tan exacta que no puede por menos que causar asombro� (est� citando de
novo Les caract�res originaux de
l�histoire rurale fran�aise de Bloch). Logo resulta que non �ser� tan exacta esa sinton�a �o feudalismo
galego ten� as s�as especificidades- pero
Rub�n capta moi ben as semellanzas esenciais en todo o Occidente medieval do
proceso de formaci�n feudal, marcado pola presencia de comunidades de aldea e
campesi�os libres, que tanto lle lembraban � Galicia actual.
O plan da s�a investigaci�n m�is
ambiciosa, que se beneficia de t�dolos seus anos de investigaci�n sobre os
comezos da Galicia medieval, de provisi�n e dominio de fontes in�ditas, Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media,
constaba de tres partes: demograf�a, sociedade e econom�a. Soamente se publicou
a primeira delas, en dous volumes. Era, e �, a m�is dif�cil da historia
medieval de Galicia: dobremente dif�cil. A Alta Idade Media, como t�dolos
per�odos de transici�n � menos doada de analizar profundamente �como Rub�n
quer�a- que os per�odos posteriores, Plena e�
Baixa Idade Media. Dificultade que se incrementa se quer facer
demograf�a hist�rica empregando as �ltimas t�cnicas e metodolox�as
cuantitativas. O autor reco�ece a carga: �penosa y agotadora tarea, que
requiri�, a cada paso, improvisar el procedimiento con arreglo al cual cernir
la masa de conocimientos cualitativos y cuantitativos que se iban desvelando.
No hab�a precedentes que permitieran establecer un contraste...�, Pero est�
satisfeito cos resultados: �he alcanzado resultados muy positivos y muy
esclarecedores�, que lle compensan amplamente a dolorosa decisi�n de deixar
atr�s a vella historia: �he tenido que sacrificar a los �varones gloriosos�, el
estudio de las personalidades y las batallas�. Non sen certo �arrepentimento�:
�No hemos olvidado, ciertamente, a los poderosos personajes, a los se�ores
territoriales a cuya sombra viv�an los humildes y los peque�os labriegos de que
se ocupa este libro�. Vemos logo o compromiso social de Rub�n, que enche de
resonancias �ticas a s�a obra, sen abandono da profesionalidade do seu
quefacer. Vemos tam�n o seu amplo e intelixente sentido historiogr�fico, f�ra
de calquera manique�smo, xa que malamente p�dese� investigar seriamente os campesi�os sen
estudiarmos os se�ores feudais, e viceversa. De feito, pola desigual presencia
documental con datos sobre campesi�os cando fai demograf�a cualitativa, no
segundo volume, dedica 340 p�xinas a nobreza e soamente 50 p�xinas �
campesi�ado, pese a seren o motivo principal da s�a investigaci�n, e a clase
productiva e maioritaria da poboaci�n, engadimos n�s. Sen este enfoque
historiogr�fico avanzado, e global, de Rub�n, ficar�a unha imaxe falsa dunha
Galicia medieval, onde soamente a elite que manda fai a historia,� o resto.... traballa. A actualidade da obra
de Rub�n � clara a este respecto.
��������������� Na
s�a investigaci�n demogr�fica dos s�culos VIII-XI, sobre a base dos 1000
documentos que foi recollendo �e transcribindo- paseni�o e directamente dos
arquivos de todo o mundo, o noso medievalista mostra, estimulado polas novas
historias, un vangardismo abraiante. � dos primeiros que estudian as villae e o l�xico medieval desde unha
�ptica econ�mica, social, demogr�fica; que se decatan da importancia de� Celanova, mosteiro e aldeas,� para o estudio da Alta Idade Media galega;
etc. Pero onde non ten precedentes o seu esforzo intelectual e de
investigaci�n, nin tampouco houbo quen de abordalo despois co mesmo grado de
ambici�n, � no tocante � que constit�e o fundamental dos seus dous volumes
experimentais de demograf�a hist�rica: a) estudio global da poboaci�n no reino
altomedieval de Galicia, a s�a distribuci�n interna, comunidades tipo de
aldea..., no tomo I; b) as investigaci�ns de nupcialidade, natalidade,
fecundidade, matrimonio, familia, mortalidade, esperanza de vida, da nobreza,
do pequeno campesi�ado libre e dos servos, no tomo II. � digna de admiraci�n
historiogr�fica esa combinaci�n orixinal e decidida de teor�a e rigor, hip�tese
e fontes, que brilla con luz propia nesta obra magna do medievalismo galego e
espa�ol, por moito que unha relectura presente, polo mi�do, ter�a que matizar
ou debater tal o cal conclusi�ns, para o cal haber�a que atreverse en paralelo
coa dificultade metodol�xica derivada da desigualdade entre obxectivos e
documentos.
��������������� Cando
Rub�n fixo o seu libro case ningu�n fac�a entre n�s demograf�a medieval.
F�ra� estaba J.C. Russell e poucos m�is,
case todos citados e co�ecidos polo noso autor, o mesmo que as actas do
congreso de Nice sobre La d�mographie
m�di�vale (1972), ou o traballo pioneiro de Reyna Pastor de 1967 sobre a
historia das familias en Castela e Le�n nos s�culos X-XIV, feito desde
Arxentina. Dic�ase que non hab�a rexistros parroquiais na Idade Media nin
censos de poboaci�n para facer historia demogr�fica. De certo que os
medievalistas dispomos de menos datos que os modernistas ou contemporane�stas,
particularmente para escribirmos unha historia demogr�fica, pero iso non quere
dicir que non se poida e deba investigar a poboaci�n, cuantitativa e cualitativamente,
afinando hip�teses e m�todos que permitan espremermos ben as fontes
conservadas. Hoxe aceptase mellor isto que fai 30 anos, o noso problema
acad�mico actual � m�is ben o abandono da tem�tica demogr�fica ou
econ�mico-social. De a� a importancia da recuperaci�n da obra renovadora de
Rub�n para un� medievalismo que non
queira voltar no s�culo XXI a unha historia decimon�nica de� �varones gloriosos�, el estudio de las personalidades
y las batallas�. Por moito que agora existan mellores condici�ns para un amplo
consenso sobre a necesidade de estudiar historicamente de xeito mixto e global,
o individuo e o colectivo, a pol�tica e a sociedade,a infraestructura e a
superestructura.
��������������� Rem�tamos,
xa que logo, este breve esbozo sobre Rub�n Garc�a �lvarez como o historiador e
medievalista galego, e universal, non sen antes facer una segunda proposta,
m�is ben un chamamento: que algu�n edite de novo os tomos xa publicados, a
finais do s�culo pasado, e, m�is que nada, esa segunda parte de Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media.
Cons�rvanse no Museo Etnol�xico de Ribadavia os manuscritos que Rub�n deixou xa
redactados: Documentaci�n de funci�n, 28/01-02-03-04-05. Semella que est�n
completos, pois a editorial Pico Sacro anunciara no primeiro libro, en 1972, a
parte de sociedade como de �pr�xima publicaci�n�. Tr�tase ness segunda parte
nada menos que a �Estructuraci�n de los grupos sociais�, as �Estructuras
sociais y organizaci�n agraria�, �Las clases productoras y el campesinado
libre�, �Las clases ociosas. El doble c�rculo laico y clerical�. A historia de
Galicia nolo agradecer�, e memoria recuperada do noso historiador ribadaviense,
tam�n.
�������
[1] Traballo elaborado para o libro-cat�logo sobre o historiador Rub�n Garc�a �lvarez� (1915-1980) que vai editar o Museo Etnol�xico de Ribadavia.