Publicado en

Rub�n Garc�a �lvarez, historiador e medievalista de Galicia[1]

Carlos Barros

Universidade de Santiago de Compostela

����������� De primeiras quero celebrar a publicaci�n deste cat�logo dos materiais de Rub�n Garc�a �lvarez, que a s�a familia depositou xenerosamente no Museo Etnol�xico� de Ribadavia, sen o cal os investigadores non poder�amos acceder doadamente �s documentos e traballos publicados e in�ditos, atesourados polo noso ilustre ribadaviense, da meirande importancia para a historia de Ribadavia, Galicia, Asturias, Le�n e Portugal,� para historia do propio Rub�n como persoa, m�dico e historiador.

��������������� Certamente Rub�n publicou moito e ben durante 30 anos dedicados � investigaci�n, como se pode ver na� bibliograf�a esencial feita por Fern�ndez de Viana, tres anos antes da s�a morte, para a Gran Enciclopedia Galega. A�nda que non hai nada mellor para valorar a s�a obra que relacionarmos os artigos e libros co�ecidos y publicados coas s�as notas de lecturas, traballos in�ditos,� documentaci�n usada e/ou solicitada �s arquivos e tam�n coa s�a propia vida social, profesional e humana. Para facermos ben historiograf�a, compre investigarmos � investigador no seu contexto. Dispomos para elo da correspondencia, colaboraci�ns radiof�nicas..., o que inxustamente se pod�an denominar �materiais menores�, a�nda que haber�a que botar man necesariamente da historia oral, entrevistando a todos/as �s que� acompa�aron � historiador de Ribadavia na s�a fruct�fera vida e obra: chegamos xa tarde para gravar, por exemplo, � seu amigo �Chucho�, Xes�s S�nchez Orriols, que tivo moito que ver coa� s�a derradeira -e mais brillante- etapa historiogr�fica (finais dos anos 60).

��������������� A� fica polo tanto a nosa primeira proposta de traballo: � preciso unha biograf�a intelectual e global de Rub�n Garc�a �lvarez para comprendermos como puido xurdir da vila hist�rica de Ribadavia, en contacto co mellor da historiograf�a internacional daquel ent�n, f�ra do medio universitario que tantas cousas facilita (e dificulta), un dos historiadores galegos m�is salientables da segunda metade do s�culo XX a�nda por (re) descubrir e (re) valorar.

Inmensa vocaci�n de historiador

Moit�simo antes de que fose� unha actividade profesional, docente e investigadora, ser �historiador� non era �m�is� cunha vocaci�n de saber e escribir sobre o pasado, a mi�do como xeito de servir � presente. Aquela xenti�a ga�aba a vida noutras labores e sacaba tempo do seu lecer para estudiar, investigar e publicar sobre s�a localidade ou pa�s natal, �s veces con m�is vontade que co�ecementos hist�ricos, metodol�xicos ou historiogr�ficos, sobre todo no s�culo XIX, facendo de cot�o unha historia narrativa con mellor o peor estilo que non �a al�n dun reconto de nomes e lugares, datas e datos, condici�n necesaria pero non suficiente para unha investigaci�n hist�rica de calidade, como ben sabemos.

��������������� Sobra dicir que Rub�n Garc�a �lvarez estivo sempre por riba dunha historia entendida como un simple pasatempo, ou puramente local, escribise sobre arqueolox�a, menci�a ou historia (a�nda que a maior parte da s�a producci�n versa sobre Galicia, traballou tam�n sobre Castela e Portugal, e leu moito sobre o Occidente medieval), actuaba en canto a rigor documental e bibliogr�fico como un historiador profesional sen selo institucionalmente, na mellor tradici�n erudita de Murgu�a, L�pez Ferreiro ou Ferro Couselo, chegando finalmente m�is lonxe que eles �eran tam�n outros tempos hist�ricos e historiogr�ficos- no tocante a actitude renovadora e comprometida, como logo veremos, que se explica, na s�a dimensi�n social, entre outros factores, pola s�a relaci�n� privilexiada coa xente, e as s�as doenzas, loitando como loitou no Ribeiro �primeiro obxecto dos seus desvelos como historiador- contra a tuberculose, o mal ven�reo e outras enfermidade, desde a terrible posguerra.� Relaci�n estreita coa realidade social que nos medios acad�micos, cando se da, prod�cese m�s ben indirectamente, a trav�s de ideolox�a e da �tica do compromiso.

A prioridade pola Idade Media

��������������� A meirande parte dos traballos de investigaci�n hist�rica de Rub�n Garc�a �lvarez son de tema medieval, altomedieval para sermos precisos: s�culos VIII-XI. Per�odo crucial e dobremente constitu�nte, do sistema feudal� en Galicia -e no Occidente medieval-, de Galicia como nacionalidade hist�rica.

Rub�n segue no seu medievalismo a tradici�n historiogr�fica, galega e internacional, dos s�culos XIX e XX (inclu�ndo Annales), que salientou as Idades Media e Moderna como os per�odos cronol�xicos decisivos. As orixes medievais das naci�ns e nacionalidades explican, entre outros factores, o auxe do medievalismo entre os historiadores europeos ata hai ben pouco. Predilecci�n que a�nda est� m�is xustificado na nosa historiograf�a: Galicia como comunidade diferenciada tivo historicamente o seu m�ximo desenvolvemento na Idade Media, que logo se recuperou �culturalmente- co Rexurdimento e �politicamente- co actual autogoberno, que Rub�n xa non tivo tempo de vivir.

O medievalismo de Rub�n Garc�a evoluciona da� erudici�n � nova historia, dun compromiso xen�rico a un compromiso concreto (que lle leva a dicir, como veremos, que os labregos son o seu obxecto principal): �Aunque a primera vista se ocupa de una �poca distante, este libro ha sido pensado para comprender la Galicia actual, o mejor a�n el oscuro proceso hist�rico en el que se elabora y constituye la situaci�n de nuestro tiempo.... [Galicia] sigue siendo, en su estructura socioecon�mica, una regi�n anclada en el medievo�. Escribe � principio da introducci�n metodol�xica da s�a obra m�is importante- e a que lle prestaremos m�is atenci�n-, Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media (tomos I e II, Santiago, Pico Sacro, 1975), catorce p�xinas que constit�en unha sorte de testamento historiogr�fico. Naturalmente Rub�n segue nesto �s fundadores de escola francesa: ante a �necesidade �plenamente consciente y bien fundada- de comparar el presente con el pasado, de trasladar a �l la problem�tica del vivir actual. En ning�n caso como en el de Galicia tiene validez la recomendaci�n de Marc Bloch cuando escrib�a que la historia, a veces, debe ser le�da al rev�s, siguiendo en sentido inverso la l�nea de los tiempos�; cita de Bloch tirada precisamente da obra Les caract�res originaux de l�histoire rurale fran�aise (Par�s, Armand Colin, 1968), co que se aclara o ancoraxe medieval de estructura socioecon�mica galega a que se refer�a o noso adiantado medievalista: o peso da pequena propiedade campesi�a.

Historiador de vangarda

��������������� Dise, xustamente, que �Rub�n foi un adelantado no seu tempo � establecer un v�nculo a trav�s do pa�s veci�o [Portugal], algo que nos nosos d�as est� de plena actualidade, pero algo moi pouco usual nos anos 40 e 50� (Ana Malingre na Introducci�n do fondo). Pero a traxectoria de Rub�n a�nda foi m�is extraordinaria que iso, que non � pouco, pois se adiantou � seu tempo, nos anos cruciais anos 60 e 70, � asumir e por en pr�ctica, desde Ribadavia, en plena dictadura franquista que tanto chocaba coa s�a tradici�n republicana e democr�tica, as ensinanzas das vangardas historiogr�ficas do momento: revista Annales e materialismo hist�rico.

Rub�n era o que os franceses chamaban un historien du dimanche: as� se dixo de Philippe Ari�s, empresario e especialista en demograf�a hist�rica e historia das mentalidades, ben relacionado coas instituci�ns annalistes. Mais, �como puido estar � tanto, desde una pequena vila galega, das novas historiogr�ficas europeas a finais dos anos 60, adoptando un xiro radical �s 55 anos nas s�as investigaci�ns sobre a Galicia medieval? Na historiograf�a erudita galega da segunda metade do s�culo XX non hai outro caso parecido. Na historiograf�a espa�ola houbo alg�ns exemplos notables desta transici�n da historia tradicional (positivista) � nova historia econ�mica-social como Claudio S�nchez Albornoz en Historia Medieval, ou Jaume Vicens Vives, Ram�n Carande ou Antonio Dom�nguez Ortiz, en Historia Moderna, pero todos eles (menos Dom�nguez, profesor de ensino medio) estaban na universidade (Don Claudio en Argentina).

A universidade galega xoga, como � sabido, un papel importante na �revoluci�n historiogr�fica� que se difunde polas universidades espa�olas antes e despois do �68. En 1973 cel�brase en Santiago de Compostela, baixo o pulo do modernista Antonio Eiras Roel as I Jornadas de Metodolog�a Hist�rica Aplicada, para aquel ent�n Don Rub�n, que non participar nelas pero co�ece as s�as actas, xa ti�a publicado, en 1969, os primeiros traballos de historia econ�mica sobre a repoboaci�n de Braga (Bracara Augusta, XXIII) e moeda e prezos do gando na Galicia altomedieval� (Cuadernos de Estudios Gallegos, tomo XXIV).� De xeito menos organizado e institucional,� desde Ribadavia a historiograf�a galega tam�n �a cos tempos.

��������������� A conversi�n historiogr�fica de Rub�n tivo lugar, xa que logo, nos arredores do decisivo ano de 1968, tempos de� efervescencia democr�tica e �revolucionaria� que o noso experimentado historiador �levaba xa 20 anos investigando historia- vive dalgunha maneira en Ribadavia.� A obra de calquera historiador ou corrente historiogr�fica, e os seus cambios, hai que explicalos no seu contexto hist�rico, a apertura da historiograf�a espa�ola �s novas correntes europeas garda relaci�n, se queira ou non, co papel adiantado da universidade na loita pola democracia en Espa�a, que Rub�n sinte tam�n naquela Ribadavia emerxente da loita de Castrelo do Mi�o, dos curas novos (Virxilio, Xos� Benito e Miguel), da Asociaci�n Cultural Abrente, da loita clandestina antifranquista, do movemento Comisi�ns Campesi�as...� Unha Ribadavia democr�tica e progresista que representaba, ante todo, no eido intelectual o noso chorado Xes�s S�nchez Orriols (�Chucho�),� un dos poucos intelectuais galegos da xeraci�n da posguerra sabedores, nos anos 60 e 70, do que era realmente o materialismo hist�rico e a escola de Annales.

��������������� A coincidencia neses anos de �mbolos dous intelectuais galegos, xa na madurez, nunha Ribadavia que tam�n se mov�a cos tempos (a xuventude, sobre todo), � vital para comprendermos o cosmopolitismo e vangardismo intelectual de Rub�n no seu eido espec�fico. Chucho divid�a o seu tempo libre que era moito en ler e conversar. P�dese dicir que l�a �todo e que se publicaba�, e os seus intereses intelectuais eran ben amplos, non hai m�is que botar unha ollada a s�a biblioteca, doada as� mesmo polos seus testamenteiros,� Xes�s Alonso Montero e Manuel Pe�a Rei, � Museo Etnol�xico de Ribadavia. Chucho era un discutidor nato, apaixonado, convincente, interactivo. Cando eu mesmo pasei da �historia inmediata� �s lides acad�micas, al� polos finais anos 80, Chucho dic�ame como el animara e influ�ra en Rub�n para deixar a historia positivista pola nova historia francesa e marxista, tanto de palabra (horas e horas de conversa no estudio de Rub�n, record�bame hai pouco Nesto Chao) como pas�ndolle libros. Creo niso, Chucha ti�a na casa e l�a o que se �a publicando en espa�ol,� nos anos 60,� principalmente, de Bloch, Febvre, Duby, Le Goff, pero te�o para min que a s�a influencia sobre Rub�n, sendo clave � m�is ben contextual, oral, o texto, a escrita, pono directamente Rub�n, que manexa e cita as obras principais de historiadores de Annales en franc�s, antes da s�a publicaci�n en espa�ol. Como, por exemplo, os libros do medievalista Bloch que tanto influ�ron na s�a obra: Apologie pour l�histoire (1964),� La soci�t� f�odale (1968), Les caract�res originaux de l�histoire rurale fran�aise (1968), todos manexados directamente por Rub�n.

Abandeirado da nova historia

��������������� Era moi propio dos anos 60 e 70 mesturar Annales, marxismo, cuantitativismo, estructuralismo..., o que� chamamos noutro lugar: �o paradigma com�n dos historiadores do s�culo XX�. O feito mesmo de comprometerse cunha introducci�n metodol�xica e historiogr�fica, en Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media, amosa a precoz sinton�a de Rub�n coas novas correntes historiogr�ficas que conced�anlle unha grande importancia � metodolox�a (Annales) e � teor�a (materialismo hist�rico).

Escrib�a o ribadaviense no tan citado texto: �nuestro trabajo ha sido articulado en tres campos: te�rico, metodol�gico �o t�cnica a que han de ser sometidos los materiales acopiados- y concreto �es decir, investigaci�n sobre las realidades concretas que nos deparan esos materiales. Nos hemos negado a aceptar el planteamiento empirista en que la teor�a aparece como corolario de los datos, o mejor, como corolario del an�lisis de los datos. El proceso seguido en nuestro trabajo fu�, en buena medida el inverso, es decir, hemos tratado de articular el an�lisis te�rico con los hechos�. Tr�tase dunha posici�n sobresa�nte, se consideramos o car�cter emp�rico da meirande parte dos seus traballos hist�ricos �de t�dolos xeitos, �tiles e necesarios- dos vinte anos anteriores, e o feito de que non soamente destacara �e practicara- o valor da reflexi�n metodol�xica sen�n tam�n da teor�a, a diferencia doutros historiadores renovadores daquel ent�n que non exced�an a inquietude metodol�xica ou aplicaban mal a teor�a influ�dos por un marxismo mal dixerido. Rub�n situ�base no punto xusto dunha preocupaci�n te�rica que non tentaba forzar os datos -nin os feitos-� concretos para que cadrasen coa teor�a previamente establecida. O seu positivismo orixinal, perm�telle aproveitar o seu enorme co�ecemento das fontes altomedievais para levar a pr�ctica de xeito orixinal e creativo as novas metodolox�as� e teor�as da historia.

��������������� Ante todo, segue � escola de Annales, apoi�ndose en Fernand Braudel, toma postura contra a historia tradicional �centrada en el tiempo breve de las biograf�as y de los acontecimientos. Pero este tiempo no es el que interesa a los historiadores de la escuela econ�mica�; sum�ndose as� mesmo � interdisciplariedade e � historia-problema predicada desde Par�s. Transitando, xunto co mellor da historiograf�a internacional �e espa�ola- do momento, dunha historia pol�tica, biogr�fica, acontecimental, a unha historia econ�mica, social, �profunda�: �Es esta Edad Media gallega de las profundidades �y digo �profundidad� en el pleno sentido que la nueva escuela historiogr�fica da a la locuci�n-, de los fundamentos, de las estructuras, la que yo he tratado de descubrir y describir�. Conectando de seguido, con tanta ou m�is enerx�a, co materialismo hist�rico: �me he esforzado por sacar a la luz estas estructuras profundas de entre lo que, en la �ptica corriente.... suele ocupar... el centro del relato cuando en realidad no es m�s que una superestructura, una especie de epifen�meno�.

��������������� O marxismo de Rub�n � a�nda m�is expl�cito na p�xina seguinte desta soberbia introducci�n a Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media: �Se trata de una concepci�n m�s profunda de la historia, seg�n la cual la estructura social est�, a la larga, determinada por el �modo de producci�n�, que, a su vez,� depende de los �medios de producci�n�, esto es, de las fuerzas t�cnicas a disposici�n de la sociedad para satisfacci�n de las necesidades socialmente reconocidas� (noutro lugar, insiste, citando a Marta Harnecker: �utilizamos la tipolog�a marxista de los modos de producci�n, como veremos m�s de una vez�). Continuando cunha cr�tica pol�tica da historiograf�a espa�ola pouco habitual nel: �Todo esto es tan claro, que resulta por ello inexplicable el total silencio que mantiene el historiograf�a hispana m�s moderna, acaso un poco asustada por la inspiraci�n marxista de esta interpretaci�n econ�mica de la historia, a pesar de ser �sta una de las� grandes ideas del siglo XIX y de que s�lo desde entonces puede decirse que empieza a existir algo que merezca llamarse ciencia hist�rica�. Rematando o par�grafo de maneira contestataria, case impertinente , �La gran porci�n de verdad que hay en el concepto econ�mico de la historia ha arrancado muchas m�scaras, ha desnudado muchas caras de �idealistas�. De vivir hoxe en d�a o propio Rub�n matizar�a o publicado en 1975, naquel ent�n, con todo, l�xico, incluso necesario, pesando como pesaba a�nda historiograf�a acad�mica tradicional do franquismo.���������

A verdade � que dificilmente pod�a saber o noso adiantado historiador, que, naquel intre,� na historiograf�a espa�ola est�banse movendo na mesma direcci�n outros historiadores novos, ou de arelas novas, ou que simplemente quer�an estar cos tempos que vi�an, que vanse manifestar m�is claramente logo da morte de Franco. En 1976, un ano despois �todo hai que dicilo- da publicaci�n, abondo desapercibida, da toma de postura pola nova historia do noso ribadaviense, a Editorial Akal publica traduce y edita �������������� El modo de producci�n feudal cun pr�logo de Julio Valde�n, que vi�a traballando a prol dun concepto marxista do feudalismo, as� como La historia como arma de la reacci�n de Alberto Prieto, que prologa tam�n Hacia una nueva historia, as� mesmo editado, en 1976, por Akal con artigos de Balibar, Parain, Fontana e Barcel�. A sa�da � luz do marxismo historiogr�fico en Espa�a faise evidente, no mesmo ano, coa publicaci�n pola Fundaci�n Juan� March� de Once ensayos de historia, un feixe de conferencias dictadas no ano 1975, onde participan historiadores marxistas, m�is ou menos confesos, como Juan Jos� Carreras, Antonio Elorza, Jordi Sol� Tura, Francisco Tom�s y Valiente;� onde Jos� Mar�a Jover, de orixe mais ben conservadora e evoluci�n liberal concl�e afirmando:� �Que para el historiador en general, y muy en especial para el historiador dedicado a temas y problemas de historia social, constituye el marxismo uno de los desaf�os intelectuais de nuestro tiempo, es algo tan cierto como que el positivismo lo constituy� igualmente cien a�os atr�s�. Demostrase as� ata que punto Rub�n Garc�a �lvarez estaba na primeira fila do que se chamou logo a �revoluci�n historiogr�fica do s�culo XX�, mesmo �a un chisco adiantado en Espa�a, en cuia universidade� agromou asemade.

O resultado

��������������� As� e todo, non ser� na precoz recepci�n de Annales e do materialismo hist�rico, onde o historiador de Ribadavia vaise amosar m�is audaz, sen�n na s�a aplicaci�n pr�ctica � historia medieval de Galicia, que el entend�a, l�cida e sincr�nicamente, como parte da historia medieval de Europa: �estes caracteres originarios �del occidente medieval los encontramos fielmente reproducidos en la Galicia del mismo tiempo, con una coincidencia de detalles tan exacta que no puede por menos que causar asombro� (est� citando de novo Les caract�res originaux de l�histoire rurale fran�aise de Bloch). Logo resulta que non �ser� tan exacta esa sinton�a �o feudalismo galego ten� as s�as especificidades- pero Rub�n capta moi ben as semellanzas esenciais en todo o Occidente medieval do proceso de formaci�n feudal, marcado pola presencia de comunidades de aldea e campesi�os libres, que tanto lle lembraban � Galicia actual.

O plan da s�a investigaci�n m�is ambiciosa, que se beneficia de t�dolos seus anos de investigaci�n sobre os comezos da Galicia medieval, de provisi�n e dominio de fontes in�ditas, Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media, constaba de tres partes: demograf�a, sociedade e econom�a. Soamente se publicou a primeira delas, en dous volumes. Era, e �, a m�is dif�cil da historia medieval de Galicia: dobremente dif�cil. A Alta Idade Media, como t�dolos per�odos de transici�n � menos doada de analizar profundamente �como Rub�n quer�a- que os per�odos posteriores, Plena e� Baixa Idade Media. Dificultade que se incrementa se quer facer demograf�a hist�rica empregando as �ltimas t�cnicas e metodolox�as cuantitativas. O autor reco�ece a carga: �penosa y agotadora tarea, que requiri�, a cada paso, improvisar el procedimiento con arreglo al cual cernir la masa de conocimientos cualitativos y cuantitativos que se iban desvelando. No hab�a precedentes que permitieran establecer un contraste...�, Pero est� satisfeito cos resultados: �he alcanzado resultados muy positivos y muy esclarecedores�, que lle compensan amplamente a dolorosa decisi�n de deixar atr�s a vella historia: �he tenido que sacrificar a los �varones gloriosos�, el estudio de las personalidades y las batallas�. Non sen certo �arrepentimento�: �No hemos olvidado, ciertamente, a los poderosos personajes, a los se�ores territoriales a cuya sombra viv�an los humildes y los peque�os labriegos de que se ocupa este libro�. Vemos logo o compromiso social de Rub�n, que enche de resonancias �ticas a s�a obra, sen abandono da profesionalidade do seu quefacer. Vemos tam�n o seu amplo e intelixente sentido historiogr�fico, f�ra de calquera manique�smo, xa que malamente p�dese� investigar seriamente os campesi�os sen estudiarmos os se�ores feudais, e viceversa. De feito, pola desigual presencia documental con datos sobre campesi�os cando fai demograf�a cualitativa, no segundo volume, dedica 340 p�xinas a nobreza e soamente 50 p�xinas � campesi�ado, pese a seren o motivo principal da s�a investigaci�n, e a clase productiva e maioritaria da poboaci�n, engadimos n�s. Sen este enfoque historiogr�fico avanzado, e global, de Rub�n, ficar�a unha imaxe falsa dunha Galicia medieval, onde soamente a elite que manda fai a historia,� o resto.... traballa. A actualidade da obra de Rub�n � clara a este respecto.

��������������� Na s�a investigaci�n demogr�fica dos s�culos VIII-XI, sobre a base dos 1000 documentos que foi recollendo �e transcribindo- paseni�o e directamente dos arquivos de todo o mundo, o noso medievalista mostra, estimulado polas novas historias, un vangardismo abraiante. � dos primeiros que estudian as villae e o l�xico medieval desde unha �ptica econ�mica, social, demogr�fica; que se decatan da importancia de� Celanova, mosteiro e aldeas,� para o estudio da Alta Idade Media galega; etc. Pero onde non ten precedentes o seu esforzo intelectual e de investigaci�n, nin tampouco houbo quen de abordalo despois co mesmo grado de ambici�n, � no tocante � que constit�e o fundamental dos seus dous volumes experimentais de demograf�a hist�rica: a) estudio global da poboaci�n no reino altomedieval de Galicia, a s�a distribuci�n interna, comunidades tipo de aldea..., no tomo I; b) as investigaci�ns de nupcialidade, natalidade, fecundidade, matrimonio, familia, mortalidade, esperanza de vida, da nobreza, do pequeno campesi�ado libre e dos servos, no tomo II. � digna de admiraci�n historiogr�fica esa combinaci�n orixinal e decidida de teor�a e rigor, hip�tese e fontes, que brilla con luz propia nesta obra magna do medievalismo galego e espa�ol, por moito que unha relectura presente, polo mi�do, ter�a que matizar ou debater tal o cal conclusi�ns, para o cal haber�a que atreverse en paralelo coa dificultade metodol�xica derivada da desigualdade entre obxectivos e documentos.

��������������� Cando Rub�n fixo o seu libro case ningu�n fac�a entre n�s demograf�a medieval. F�ra� estaba J.C. Russell e poucos m�is, case todos citados e co�ecidos polo noso autor, o mesmo que as actas do congreso de Nice sobre La d�mographie m�di�vale (1972), ou o traballo pioneiro de Reyna Pastor de 1967 sobre a historia das familias en Castela e Le�n nos s�culos X-XIV, feito desde Arxentina. Dic�ase que non hab�a rexistros parroquiais na Idade Media nin censos de poboaci�n para facer historia demogr�fica. De certo que os medievalistas dispomos de menos datos que os modernistas ou contemporane�stas, particularmente para escribirmos unha historia demogr�fica, pero iso non quere dicir que non se poida e deba investigar a poboaci�n, cuantitativa e cualitativamente, afinando hip�teses e m�todos que permitan espremermos ben as fontes conservadas. Hoxe aceptase mellor isto que fai 30 anos, o noso problema acad�mico actual � m�is ben o abandono da tem�tica demogr�fica ou econ�mico-social. De a� a importancia da recuperaci�n da obra renovadora de Rub�n para un� medievalismo que non queira voltar no s�culo XXI a unha historia decimon�nica de� �varones gloriosos�, el estudio de las personalidades y las batallas�. Por moito que agora existan mellores condici�ns para un amplo consenso sobre a necesidade de estudiar historicamente de xeito mixto e global, o individuo e o colectivo, a pol�tica e a sociedade,a infraestructura e a superestructura.

��������������� Rem�tamos, xa que logo, este breve esbozo sobre Rub�n Garc�a �lvarez como o historiador e medievalista galego, e universal, non sen antes facer una segunda proposta, m�is ben un chamamento: que algu�n edite de novo os tomos xa publicados, a finais do s�culo pasado, e, m�is que nada, esa segunda parte de Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media. Cons�rvanse no Museo Etnol�xico de Ribadavia os manuscritos que Rub�n deixou xa redactados: Documentaci�n de funci�n, 28/01-02-03-04-05. Semella que est�n completos, pois a editorial Pico Sacro anunciara no primeiro libro, en 1972, a parte de sociedade como de �pr�xima publicaci�n�. Tr�tase ness segunda parte nada menos que a �Estructuraci�n de los grupos sociais�, as �Estructuras sociais y organizaci�n agraria�, �Las clases productoras y el campesinado libre�, �Las clases ociosas. El doble c�rculo laico y clerical�. A historia de Galicia nolo agradecer�, e memoria recuperada do noso historiador ribadaviense, tam�n.

�������