Rubén
GarcÃa Ãlvarez, historiador e medievalista de Galicia[1]
Carlos Barros
Universidade de Santiago de
Compostela
           De primeiras quero celebrar a publicación
deste catálogo dos materiais de Rubén GarcÃa Ãlvarez, que a súa familia
depositou xenerosamente no Museo EtnolóxicoÂ
de Ribadavia, sen o cal os investigadores non poderÃamos acceder
doadamente ós documentos e traballos publicados e inéditos, atesourados polo
noso ilustre ribadaviense, da meirande importancia para a historia de
Ribadavia, Galicia, Asturias, León e Portugal,Â
para historia do propio Rubén como persoa, médico e historiador.
               Certamente
Rubén publicou moito e ben durante 30 anos dedicados á investigación, como se
pode ver na bibliografÃa esencial feita
por Fernández de Viana, tres anos antes da súa morte, para a Gran Enciclopedia
Galega. AÃnda que non hai nada mellor para valorar a súa obra que relacionarmos
os artigos e libros coñecidos y publicados coas súas notas de lecturas,
traballos inéditos, documentación usada
e/ou solicitada ós arquivos e tamén coa súa propia vida social, profesional e
humana. Para facermos ben historiografÃa, compre investigarmos ó investigador
no seu contexto. Dispomos para elo da correspondencia, colaboracións
radiofónicas..., o que inxustamente se podÃan denominar Â"materiais menoresÂ",
aÃnda que haberÃa que botar man necesariamente da historia oral, entrevistando
a todos/as ós que acompañaron ó historiador
de Ribadavia na súa fructÃfera vida e obra: chegamos xa tarde para gravar, por
exemplo, ó seu amigo Â"ChuchoÂ", Xesús Sánchez Orriols, que tivo moito que ver
coa súa derradeira -e mais brillante-
etapa historiográfica (finais dos anos 60).
               AÃ
fica polo tanto a nosa primeira proposta de traballo: é preciso unha biografÃa
intelectual e global de Rubén GarcÃa Ãlvarez para comprendermos como puido
xurdir da vila histórica de Ribadavia, en contacto co mellor da historiografÃa
internacional daquel entón, fóra do medio universitario que tantas cousas
facilita (e dificulta), un dos historiadores galegos máis salientables da
segunda metade do século XX aÃnda por (re) descubrir e (re) valorar.
Inmensa
vocación de historiador
MoitÃsimo antes de que fose unha actividade profesional, docente e
investigadora, ser Â"historiadorÂ" non era Â"máisÂ" cunha vocación de saber e
escribir sobre o pasado, a miúdo como xeito de servir ó presente. Aquela
xentiña gañaba a vida noutras labores e sacaba tempo do seu lecer para estudiar,
investigar e publicar sobre súa localidade ou paÃs natal, ás veces con máis
vontade que coñecementos históricos, metodolóxicos ou historiográficos, sobre
todo no século XIX, facendo de cotÃo unha historia narrativa con mellor o peor
estilo que non Ãa alén dun reconto de nomes e lugares, datas e datos, condición
necesaria pero non suficiente para unha investigación histórica de calidade,
como ben sabemos.
               Sobra
dicir que Rubén GarcÃa Ãlvarez estivo sempre por riba dunha historia entendida
como un simple pasatempo, ou puramente local, escribise sobre arqueoloxÃa,
menciña ou historia (aÃnda que a maior parte da súa producción versa sobre
Galicia, traballou tamén sobre Castela e Portugal, e leu moito sobre o
Occidente medieval), actuaba en canto a rigor documental e bibliográfico como
un historiador profesional sen selo institucionalmente, na mellor tradición
erudita de MurguÃa, López Ferreiro ou Ferro Couselo, chegando finalmente máis
lonxe que eles Âeran tamén outros tempos históricos e historiográficos- no
tocante a actitude renovadora e comprometida, como logo veremos, que se
explica, na súa dimensión social, entre outros factores, pola súa relación privilexiada coa xente, e as súas doenzas,
loitando como loitou no Ribeiro Âprimeiro obxecto dos seus desvelos como
historiador- contra a tuberculose, o mal venéreo e outras enfermidade, desde a
terrible posguerra. Relación estreita
coa realidade social que nos medios académicos, cando se da, prodúcese más ben
indirectamente, a través de ideoloxÃa e da ética do compromiso.
A
prioridade pola Idade Media
               A
meirande parte dos traballos de investigación histórica de Rubén GarcÃa Ãlvarez
son de tema medieval, altomedieval para sermos precisos: séculos VIII-XI.
PerÃodo crucial e dobremente constituÃnte, do sistema feudal en Galicia -e no Occidente medieval-, de
Galicia como nacionalidade histórica.
Rubén segue no seu medievalismo a
tradición historiográfica, galega e internacional, dos séculos XIX e XX
(incluÃndo Annales), que salientou as
Idades Media e Moderna como os perÃodos cronolóxicos decisivos. As orixes
medievais das nacións e nacionalidades explican, entre outros factores, o auxe
do medievalismo entre os historiadores europeos ata hai ben pouco. Predilección
que aÃnda está máis xustificado na nosa historiografÃa: Galicia como comunidade
diferenciada tivo historicamente o seu máximo desenvolvemento na Idade Media,
que logo se recuperou Âculturalmente- co Rexurdimento e Âpoliticamente- co
actual autogoberno, que Rubén xa non tivo tempo de vivir.
O medievalismo de Rubén GarcÃa
evoluciona da erudición á nova historia,
dun compromiso xenérico a un compromiso concreto (que lle leva a dicir, como
veremos, que os labregos son o seu obxecto principal): Â"Aunque a primera vista
se ocupa de una época distante, este libro ha sido pensado para comprender la
Galicia actual, o mejor aún el oscuro proceso histórico en el que se elabora y
constituye la situación de nuestro tiempo.... [Galicia] sigue siendo, en su
estructura socioeconómica, una región anclada en el medievoÂ". Escribe ó
principio da introducción metodolóxica da súa obra máis importante- e a que lle
prestaremos máis atención-, Galicia y los
gallegos en la Alta Edad Media (tomos I e II, Santiago, Pico Sacro, 1975),
catorce páxinas que constitúen unha sorte de testamento historiográfico.
Naturalmente Rubén segue nesto ós fundadores de escola francesa: ante a
Â"necesidade Âplenamente consciente y bien fundada- de comparar el presente con
el pasado, de trasladar a él la problemática del vivir actual. En ningún caso
como en el de Galicia tiene validez la recomendación de Marc Bloch cuando
escribÃa que la historia, a veces, debe ser leÃda al revés, siguiendo en
sentido inverso la lÃnea de los tiemposÂ"; cita de Bloch tirada precisamente da
obra Les caractères originaux de
lÂhistoire rurale française (ParÃs, Armand Colin, 1968), co que se aclara o
ancoraxe medieval de estructura socioeconómica galega a que se referÃa o noso
adiantado medievalista: o peso da pequena propiedade campesiña.
Historiador
de vangarda
               Dise,
xustamente, que Â"Rubén foi un adelantado no seu tempo ó establecer un vÃnculo a
través do paÃs veciño [Portugal], algo que nos nosos dÃas está de plena
actualidade, pero algo moi pouco usual nos anos 40 e 50Â" (Ana Malingre na
Introducción do fondo). Pero a traxectoria de Rubén aÃnda foi máis
extraordinaria que iso, que non é pouco, pois se adiantou ó seu tempo, nos anos
cruciais anos 60 e 70, ó asumir e por en práctica, desde Ribadavia, en plena
dictadura franquista que tanto chocaba coa súa tradición republicana e
democrática, as ensinanzas das vangardas historiográficas do momento: revista Annales e materialismo histórico.
Rubén era o que os franceses
chamaban un historien du dimanche: asÃ
se dixo de Philippe Ariès, empresario e especialista en demografÃa histórica e
historia das mentalidades, ben relacionado coas institucións annalistes. Mais, ¿como puido estar ó
tanto, desde una pequena vila galega, das novas historiográficas europeas a
finais dos anos 60, adoptando un xiro radical ós 55 anos nas súas
investigacións sobre a Galicia medieval? Na historiografÃa erudita galega da
segunda metade do século XX non hai outro caso parecido. Na historiografÃa
española houbo algúns exemplos notables desta transición da historia
tradicional (positivista) á nova historia económica-social como Claudio Sánchez
Albornoz en Historia Medieval, ou Jaume Vicens Vives, Ramón Carande ou Antonio
DomÃnguez Ortiz, en Historia Moderna, pero todos eles (menos DomÃnguez,
profesor de ensino medio) estaban na universidade (Don Claudio en Argentina).
A universidade galega xoga, como
é sabido, un papel importante na Â"revolución historiográficaÂ" que se difunde
polas universidades españolas antes e despois do Â68. En 1973 celébrase en
Santiago de Compostela, baixo o pulo do modernista Antonio Eiras Roel as I
Jornadas de MetodologÃa Histórica Aplicada, para aquel entón Don Rubén, que non
participar nelas pero coñece as súas actas, xa tiña publicado, en 1969, os
primeiros traballos de historia económica sobre a repoboación de Braga (Bracara Augusta, XXIII) e moeda e prezos
do gando na Galicia altomedieval (Cuadernos de Estudios Gallegos, tomo
XXIV). De xeito menos organizado e
institucional, desde Ribadavia a
historiografÃa galega tamén Ãa cos tempos.
               A
conversión historiográfica de Rubén tivo lugar, xa que logo, nos arredores do
decisivo ano de 1968, tempos deÂ
efervescencia democrática e Â"revolucionariaÂ" que o noso experimentado
historiador Âlevaba xa 20 anos investigando historia- vive dalgunha maneira en
Ribadavia. A obra de calquera
historiador ou corrente historiográfica, e os seus cambios, hai que explicalos
no seu contexto histórico, a apertura da historiografÃa española ás novas
correntes europeas garda relación, se queira ou non, co papel adiantado da
universidade na loita pola democracia en España, que Rubén sinte tamén naquela
Ribadavia emerxente da loita de Castrelo do Miño, dos curas novos (Virxilio,
Xosé Benito e Miguel), da Asociación Cultural Abrente, da loita clandestina
antifranquista, do movemento Comisións Campesiñas... Unha Ribadavia democrática e progresista que
representaba, ante todo, no eido intelectual o noso chorado Xesús Sánchez
Orriols (Â"ChuchoÂ"), un dos poucos
intelectuais galegos da xeración da posguerra sabedores, nos anos 60 e 70, do
que era realmente o materialismo histórico e a escola de Annales.
               A
coincidencia neses anos de ámbolos dous intelectuais galegos, xa na madurez,
nunha Ribadavia que tamén se movÃa cos tempos (a xuventude, sobre todo), é
vital para comprendermos o cosmopolitismo e vangardismo intelectual de Rubén no
seu eido especÃfico. Chucho dividÃa o seu tempo libre que era moito en ler e
conversar. Pódese dicir que lÃa Â"todo e que se publicabaÂ", e os seus intereses
intelectuais eran ben amplos, non hai máis que botar unha ollada a súa
biblioteca, doada asà mesmo polos seus testamenteiros, Xesús Alonso Montero e Manuel Peña Rei, ó
Museo Etnolóxico de Ribadavia. Chucho era un discutidor nato, apaixonado,
convincente, interactivo. Cando eu mesmo pasei da Â"historia inmediataÂ" ás lides
académicas, alá polos finais anos 80, Chucho dicÃame como el animara e influÃra
en Rubén para deixar a historia positivista pola nova historia francesa e
marxista, tanto de palabra (horas e horas de conversa no estudio de Rubén,
recordábame hai pouco Nesto Chao) como pasándolle libros. Creo niso, Chucha
tiña na casa e lÃa o que se Ãa publicando en español, nos anos 60,Â
principalmente, de Bloch, Febvre, Duby, Le Goff, pero teño para min que
a súa influencia sobre Rubén, sendo clave é máis ben contextual, oral, o texto,
a escrita, pono directamente Rubén, que manexa e cita as obras principais de
historiadores de Annales en francés,
antes da súa publicación en español. Como, por exemplo, os libros do
medievalista Bloch que tanto influÃron na súa obra: Apologie pour lÂhistoire (1964),Â
La société féodale (1968), Les caractères originaux de lÂhistoire
rurale française (1968), todos manexados directamente por Rubén.
Abandeirado
da nova historia
               Era
moi propio dos anos 60 e 70 mesturar Annales,
marxismo, cuantitativismo, estructuralismo..., o que chamamos noutro lugar: Â"o paradigma común dos
historiadores do século XXÂ". O feito mesmo de comprometerse cunha introducción
metodolóxica e historiográfica, en Galicia
y los gallegos en la Alta Edad Media, amosa a precoz sintonÃa de Rubén coas
novas correntes historiográficas que concedÃanlle unha grande importancia á
metodoloxÃa (Annales) e á teorÃa
(materialismo histórico).
EscribÃa o ribadaviense no tan
citado texto: Â"nuestro trabajo ha sido articulado en tres campos: teórico,
metodológico Âo técnica a que han de ser sometidos los materiales acopiados- y
concreto Âes decir, investigación sobre las realidades concretas que nos
deparan esos materiales. Nos hemos negado a aceptar el planteamiento empirista
en que la teorÃa aparece como corolario de los datos, o mejor, como corolario
del análisis de los datos. El proceso seguido en nuestro trabajo fué, en buena
medida el inverso, es decir, hemos tratado de articular el análisis teórico con
los hechosÂ". Trátase dunha posición sobresaÃnte, se consideramos o carácter
empÃrico da meirande parte dos seus traballos históricos Âde tódolos xeitos,
útiles e necesarios- dos vinte anos anteriores, e o feito de que non soamente
destacara Âe practicara- o valor da reflexión metodolóxica senón tamén da
teorÃa, a diferencia doutros historiadores renovadores daquel entón que non
excedÃan a inquietude metodolóxica ou aplicaban mal a teorÃa influÃdos por un
marxismo mal dixerido. Rubén situábase no punto xusto dunha preocupación
teórica que non tentaba forzar os datos -nin os feitos- concretos para que cadrasen coa teorÃa
previamente establecida. O seu positivismo orixinal, permÃtelle aproveitar o
seu enorme coñecemento das fontes altomedievais para levar a práctica de xeito
orixinal e creativo as novas metodoloxÃasÂ
e teorÃas da historia.
               Ante
todo, segue á escola de Annales,
apoiándose en Fernand Braudel, toma postura contra a historia tradicional
Â"centrada en el tiempo breve de las biografÃas y de los acontecimientos. Pero
este tiempo no es el que interesa a los historiadores de la escuela económicaÂ";
sumándose asà mesmo á interdisciplariedade e á historia-problema predicada
desde ParÃs. Transitando, xunto co mellor da historiografÃa internacional Âe
española- do momento, dunha historia polÃtica, biográfica, acontecimental, a
unha historia económica, social, Â"profundaÂ": Â"Es esta Edad Media gallega de las
profundidades Ây digo Âprofundidad en el pleno sentido que la nueva escuela
historiográfica da a la locución-, de los fundamentos, de las estructuras, la
que yo he tratado de descubrir y describirÂ". Conectando de seguido, con tanta
ou máis enerxÃa, co materialismo histórico: Â"me he esforzado por sacar a la luz
estas estructuras profundas de entre lo que, en la óptica corriente.... suele ocupar...
el centro del relato cuando en realidad no es más que una superestructura, una
especie de epifenómenoÂ".
               O
marxismo de Rubén é aÃnda máis explÃcito na páxina seguinte desta soberbia
introducción a Galicia y los gallegos en
la Alta Edad Media: Â"Se trata de una concepción más profunda de la
historia, según la cual la estructura social está, a la larga, determinada por
el Âmodo de producciónÂ, que, a su vez,Â
depende de los Âmedios de producciónÂ, esto es, de las fuerzas técnicas
a disposición de la sociedad para satisfacción de las necesidades socialmente
reconocidasÂ" (noutro lugar, insiste, citando a Marta Harnecker: Â"utilizamos la
tipologÃa marxista de los modos de producción, como veremos más de una vezÂ").
Continuando cunha crÃtica polÃtica da historiografÃa española pouco habitual
nel: Â"Todo esto es tan claro, que resulta por ello inexplicable el total
silencio que mantiene el historiografÃa hispana más moderna, acaso un poco
asustada por la inspiración marxista de esta interpretación económica de la
historia, a pesar de ser ésta una de lasÂ
grandes ideas del siglo XIX y de que sólo desde entonces puede decirse
que empieza a existir algo que merezca llamarse ciencia históricaÂ". Rematando o
parágrafo de maneira contestataria, case impertinente , Â"La gran porción de
verdad que hay en el concepto económico de la historia ha arrancado muchas
máscaras, ha desnudado muchas caras de ÂidealistasÂ". De vivir hoxe en dÃa o
propio Rubén matizarÃa o publicado en 1975, naquel entón, con todo, lóxico,
incluso necesario, pesando como pesaba aÃnda historiografÃa académica
tradicional do franquismo.        Â
A verdade é que dificilmente
podÃa saber o noso adiantado historiador, que, naquel intre, na historiografÃa española estábanse movendo
na mesma dirección outros historiadores novos, ou de arelas novas, ou que
simplemente querÃan estar cos tempos que viñan, que vanse manifestar máis
claramente logo da morte de Franco. En 1976, un ano despois Âtodo hai que
dicilo- da publicación, abondo desapercibida, da toma de postura pola nova
historia do noso ribadaviense, a Editorial Akal publica traduce y edita               El modo de producción feudal cun prólogo de Julio Valdeón, que viña
traballando a prol dun concepto marxista do feudalismo, asà como La historia como arma de la reacción de Alberto
Prieto, que prologa tamén Hacia una nueva
historia, asà mesmo editado, en 1976, por Akal con artigos de Balibar,
Parain, Fontana e Barceló. A saÃda á luz do marxismo historiográfico en España
faise evidente, no mesmo ano, coa publicación pola Fundación Juan MarchÂ
de Once ensayos de historia,
un feixe de conferencias dictadas no ano 1975, onde participan historiadores
marxistas, máis ou menos confesos, como Juan José Carreras, Antonio Elorza,
Jordi Solé Tura, Francisco Tomás y Valiente;Â
onde José MarÃa Jover, de orixe mais ben conservadora e evolución
liberal conclúe afirmando: Â"Que para el
historiador en general, y muy en especial para el historiador dedicado a temas
y problemas de historia social, constituye el marxismo uno de los desafÃos
intelectuais de nuestro tiempo, es algo tan cierto como que el positivismo lo
constituyó igualmente cien años atrásÂ". Demostrase asà ata que punto Rubén
GarcÃa Ãlvarez estaba na primeira fila do que se chamou logo a Â"revolución
historiográfica do século XXÂ", mesmo Ãa un chisco adiantado en España, en cuia
universidade agromou asemade.
O resultado
               AsÃ
e todo, non será na precoz recepción de Annales
e do materialismo histórico, onde o historiador de Ribadavia vaise amosar máis
audaz, senón na súa aplicación práctica á historia medieval de Galicia, que el
entendÃa, lúcida e sincrónicamente, como parte da historia medieval de Europa:
Â"estes caracteres originarios  del occidente medieval los encontramos
fielmente reproducidos en la Galicia del mismo tiempo, con una coincidencia de
detalles tan exacta que no puede por menos que causar asombroÂ" (está citando de
novo Les caractères originaux de
lÂhistoire rurale française de Bloch). Logo resulta que non  será tan exacta esa sintonÃa Âo feudalismo
galego ten as súas especificidades- pero
Rubén capta moi ben as semellanzas esenciais en todo o Occidente medieval do
proceso de formación feudal, marcado pola presencia de comunidades de aldea e
campesiños libres, que tanto lle lembraban á Galicia actual.
O plan da súa investigación máis
ambiciosa, que se beneficia de tódolos seus anos de investigación sobre os
comezos da Galicia medieval, de provisión e dominio de fontes inéditas, Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media,
constaba de tres partes: demografÃa, sociedade e economÃa. Soamente se publicou
a primeira delas, en dous volumes. Era, e é, a máis difÃcil da historia
medieval de Galicia: dobremente difÃcil. A Alta Idade Media, como tódolos
perÃodos de transición é menos doada de analizar profundamente Âcomo Rubén
querÃa- que os perÃodos posteriores, Plena eÂ
Baixa Idade Media. Dificultade que se incrementa se quer facer
demografÃa histórica empregando as últimas técnicas e metodoloxÃas
cuantitativas. O autor recoñece a carga: Â"penosa y agotadora tarea, que
requirió, a cada paso, improvisar el procedimiento con arreglo al cual cernir
la masa de conocimientos cualitativos y cuantitativos que se iban desvelando.
No habÃa precedentes que permitieran establecer un contraste...Â", Pero está
satisfeito cos resultados: Â"he alcanzado resultados muy positivos y muy
esclarecedoresÂ", que lle compensan amplamente a dolorosa decisión de deixar
atrás a vella historia: Â"he tenido que sacrificar a los Âvarones gloriososÂ, el
estudio de las personalidades y las batallasÂ". Non sen certo Â"arrepentimentoÂ":
Â"No hemos olvidado, ciertamente, a los poderosos personajes, a los señores
territoriales a cuya sombra vivÃan los humildes y los pequeños labriegos de que
se ocupa este libroÂ". Vemos logo o compromiso social de Rubén, que enche de
resonancias éticas a súa obra, sen abandono da profesionalidade do seu
quefacer. Vemos tamén o seu amplo e intelixente sentido historiográfico, fóra
de calquera maniqueÃsmo, xa que malamente pódese investigar seriamente os campesiños sen
estudiarmos os señores feudais, e viceversa. De feito, pola desigual presencia
documental con datos sobre campesiños cando fai demografÃa cualitativa, no
segundo volume, dedica 340 páxinas a nobreza e soamente 50 páxinas ó
campesiñado, pese a seren o motivo principal da súa investigación, e a clase
productiva e maioritaria da poboación, engadimos nós. Sen este enfoque
historiográfico avanzado, e global, de Rubén, ficarÃa unha imaxe falsa dunha
Galicia medieval, onde soamente a elite que manda fai a historia, o resto.... traballa. A actualidade da obra
de Rubén é clara a este respecto.
               Na
súa investigación demográfica dos séculos VIII-XI, sobre a base dos 1000
documentos que foi recollendo Âe transcribindo- paseniño e directamente dos
arquivos de todo o mundo, o noso medievalista mostra, estimulado polas novas
historias, un vangardismo abraiante. à dos primeiros que estudian as villae e o léxico medieval desde unha
óptica económica, social, demográfica; que se decatan da importancia de Celanova, mosteiro e aldeas, para o estudio da Alta Idade Media galega;
etc. Pero onde non ten precedentes o seu esforzo intelectual e de
investigación, nin tampouco houbo quen de abordalo despois co mesmo grado de
ambición, é no tocante ó que constitúe o fundamental dos seus dous volumes
experimentais de demografÃa histórica: a) estudio global da poboación no reino
altomedieval de Galicia, a súa distribución interna, comunidades tipo de
aldea..., no tomo I; b) as investigacións de nupcialidade, natalidade,
fecundidade, matrimonio, familia, mortalidade, esperanza de vida, da nobreza,
do pequeno campesiñado libre e dos servos, no tomo II. à digna de admiración
historiográfica esa combinación orixinal e decidida de teorÃa e rigor, hipótese
e fontes, que brilla con luz propia nesta obra magna do medievalismo galego e
español, por moito que unha relectura presente, polo miúdo, terÃa que matizar
ou debater tal o cal conclusións, para o cal haberÃa que atreverse en paralelo
coa dificultade metodolóxica derivada da desigualdade entre obxectivos e
documentos.
               Cando
Rubén fixo o seu libro case ninguén facÃa entre nós demografÃa medieval.
Fóra estaba J.C. Russell e poucos máis,
case todos citados e coñecidos polo noso autor, o mesmo que as actas do
congreso de Nice sobre La démographie
médiévale (1972), ou o traballo pioneiro de Reyna Pastor de 1967 sobre a
historia das familias en Castela e León nos séculos X-XIV, feito desde
Arxentina. DicÃase que non habÃa rexistros parroquiais na Idade Media nin
censos de poboación para facer historia demográfica. De certo que os
medievalistas dispomos de menos datos que os modernistas ou contemporaneÃstas,
particularmente para escribirmos unha historia demográfica, pero iso non quere
dicir que non se poida e deba investigar a poboación, cuantitativa e cualitativamente,
afinando hipóteses e métodos que permitan espremermos ben as fontes
conservadas. Hoxe aceptase mellor isto que fai 30 anos, o noso problema
académico actual é máis ben o abandono da temática demográfica ou
económico-social. De aà a importancia da recuperación da obra renovadora de
Rubén para un medievalismo que non
queira voltar no século XXI a unha historia decimonónica de Â"varones gloriososÂ, el estudio de las personalidades
y las batallasÂ". Por moito que agora existan mellores condicións para un amplo
consenso sobre a necesidade de estudiar historicamente de xeito mixto e global,
o individuo e o colectivo, a polÃtica e a sociedade,a infraestructura e a
superestructura.
               Remátamos,
xa que logo, este breve esbozo sobre Rubén GarcÃa Ãlvarez como o historiador e
medievalista galego, e universal, non sen antes facer una segunda proposta,
máis ben un chamamento: que alguén edite de novo os tomos xa publicados, a
finais do século pasado, e, máis que nada, esa segunda parte de Galicia y los gallegos en la Alta Edad Media.
Consérvanse no Museo Etnolóxico de Ribadavia os manuscritos que Rubén deixou xa
redactados: Documentación de función, 28/01-02-03-04-05. Semella que están
completos, pois a editorial Pico Sacro anunciara no primeiro libro, en 1972, a
parte de sociedade como de Â"próxima publicaciónÂ". Trátase ness segunda parte
nada menos que a Â"Estructuración de los grupos sociaisÂ", as Â"Estructuras
sociais y organización agrariaÂ", Â"Las clases productoras y el campesinado
libreÂ", Â"Las clases ociosas. El doble cÃrculo laico y clericalÂ". A historia de
Galicia nolo agradecerá, e memoria recuperada do noso historiador ribadaviense,
tamén.
      Â
[1] Traballo elaborado para o libro-catálogo sobre o historiador Rubén GarcÃa Ãlvarez (1915-1980) que vai editar o Museo Etnolóxico de Ribadavia.